მე ერთადერთი პლანეტის ძებნაში, რომელზეც... მე თქვენ გიამბობთ, როგორი სურათი წარმომიდგა თვალწინ, თუმცა შეიძლება ეს ბავშვობადაც კი მოგეჩვენოთ. განსაცდელის მოლოდინშიც არ ტოვებს ადამიანს მისთვის ჩვეული ზრუნვა და მეც შიმშილი და წყურვილი მაწუხებდა. "თუ სისნეროსს მივაღწიეთ, - ვფიქრობდი მე, - საწვავს ავიღებთ, გზას განვაგრძობთ და დილაადრიან, სიგრილეში, კასაბლანკაში დავეშვებით. სამსახურის ვალი მოხდილი იქნება!
მე და ნერი გავალთ ქალაქში, ვიპოვით პატარა კაფეს, განთიადისას რომ იღება ხოლმე... მივუსხდებით მაგიდას და, ხიფათს გადარჩენილები, შევექცევით რძიან ყავას ცხელი ფუნთუშებით, გასული ღამის სიძნელენი კი სიცილადაც არ გვეყოფა. და ორივენი - მეც და ნერიც - ამ დილას მივიღებთ, როგორც სიცოცხლის გულუხვ საჩუქარს". მოხუცი გლეხის ქალიც ასე შეიცნობს თავის ღმერთს - მარტოოდენ ხატის, საკმევლისა და კრიალოსანის მეშვეობით; ჩვენზე ზემოქმედებისათვის მარტივი ენაა საჭირო. პირადად ჩემთვის ყოფიერების მთელმა სიხარულმა თავი მოიყარა ცხელი ყავის პირველ ყლუპში, - ყავისა, რძისა და ხორბლის იმ ნარევში, რომლის მეშვეობითაც გრძნობ კავშირს ჩუმ საძოვრებთან, ეგზოტიკურ პლანტაციებსა და ყანებთან, გრძნობ კავშირს მიწასთან. ამდენ ვარსკვლავებში არის მხოლოდ ერთი ვარსკვლავი, რომელმაც შექმნა ამ სურნელოვანი სასმელით ავსილი ფიალა ჩვენი დილის ტრაპეზისათვის.
მაგრამ დაუძლეველი მანძილი ჩვენს ხომალდსა და დასახლებულ დედამიწას შორის სულ უფრო და უფრო იზრდებოდა. სამყაროს მთელი სიმდიდრე ჩვენთვის თავმოტრილი იყო თანავარსკვლავედში მიკარგული მტვრის ერთ პატარა ნაწილაკში და ასტროლოგი ნერი, რომელიც მის შეცნობას ცდილობდა, დაუღალავად ავედრებდა ჩვენს თავს ვარსკვლავებს."
და აი, ასეთ ადამიანებს ადარებენ ტორეადორებსა და ბანქოს მოთამაშეთ. ხოტბას ასხამენ მათ მიერ სიკვდილის უგულებელყოფას. მაგრამ მე მხოლოდ მეცინება სიკვდილის უგულებელყოფაზე, თუ მას საფუძვლად პასუხისმგებლობის შეგრძნება არ უდევს, იგი მარტოოდენ სულიერ სიღატაკეს ან ჭაბუკური გზნების სიჭარბეს მოასწავებს. მე ვიცნობდი ერთ ახალგაზრდას, რომელმაც თავი მოიკლა. აღარ მახსოვს, რა ტრფიალობის ნაღველმა აიძულა, საკუთარი გული ტყვიით განეგმირა. არ ვიცი, რომელ ლიტერატურულ ცთუნებას აჰყვა, როცა თვითმკვლელობის წინ ხელებზე თეთრი ხელთათმანები დაიჭიმა, მაგრამ მახსოვს: ამ თავის გამოჩენის უბადრუკმა ცდამ ჩემზე დატოვა არა კეთილშობილების, არამედ სულიერი სიღატაკის შთაბეჭდილება. ერთი სიტყვით, ამ სანდომიანი გარეგნობის ადამიანის თავი სრულიად ცარიელი იყო, სრულიად ცარიელი, თუ მხედველობაში არ მივიღებთ ხატებას რომელიმე სულელი გოგოსას, რომლის მსგავსიც ათასობით გვხვდება ყოველ ნაბიჯზე.
და ამ ახალგაზრდის ფუჭმა ბედმა მომაგონა ერთი ღირსეული ადამიანის სიკვდილი, - სიკვდილი მებაღისა, რომელიც მეუბნებოდა:
"იცით... ზოგჯერ ოფლად ვიღვრებოდი, როცა ბარით ვმუშაობდი; რევმატიული შეტევები თავს მაბეზრებდა, ფეხი მტკიოდა და ვწყევლიდი ამ მონობას. ჰოდა, დღეს კი მინდა ვბარავდე და ვბარავდე მიწას. მიწის ბარვა, - ეს ხომ მშვენიერებაა! ისეთ თავისუფლებას გრძნობ, როცა ბარავ მიწას! ეჰ, ვიღა შეკვერცხავს ახლა ჩემს ხეებს?"
მიწა, რომელსაც იგი ტოვებდა, მისთვის იყო ყამირი. მთელი პლანეტა ყამირი იყო მისთვის. მას სიყვარული აკავშირებდა მთელ დედამიწასთან, დედამიწაზე არსებულ ყოველ ხესთან. სწორედ ის იყო გულუხვი, ხელგაშლილი პატრონი დედამიწისა. სწორედ ის იყო ვაჟკაცური ადამიანი და, გიომეს მსგავსად, სიცოცხლის სახელით ებრძოდა სიკვდილს.
...
როგორც ჩანს, სრულყოფილება მიღწეულია არა მაშინ, როცა აღარაფერია დასამატებელი, არამედ მაშინ, როცა აღარაფერია ამოსაკლები.
"- ის ამბობს: "შენ ჭამ სალათას, როგორც თხა, და ჭამ ღორის ხორცს, როგორც ღორი. შენი ურცხვი ქალები სახეს არ მალავენ"; თავისი თვალით უნახავს ეს. იგი ამბობს: "შენ არასოდეს არ ლოცულობ". იგი ამბობს: "რისთვის გინდა შენი თვითმფრინავები, შენი რადიო, შენი ბონაფუსი, თუკი არ გაგაჩნია ჭეშმარიტება?"
და მე აღტაცებაში მოვყავარ ამ არაბს, რომელიც იცავს არა თავის თავისუფლებას, - უდაბნოში ადამიანი ყოელთვის თავისუფალია, - იცავს არა უხილავ საუნჯეს, - უდაბნო შიშველია, - არამედ იცავს თავის იდმალ სამყაროს. ქვიშის ტალღების სიჩუმეში ბონაფუსს ძველი მეკობრესავით მოჰყავს თავისი ესკადრონი და, მისი წყალობით, კაპ-ჯუბის მახლობლად გაშლილი ეს ბანაკი აღარ არის მშვიდობიან მწყემსთ სამყოფელი. ბონაფუსის მიერ ატეხილი ქარიშხალი დაეძგერა ბანაკს და ამის გამოა, რომ საღამოობით ერთმანეთს ეკვრიან კარვები. თუ სამხრეთში გული დაგისერა მდუმარებამ, იცოდე, ეს ბონაფუსის მდუმარებაა! და ძველ მონადირე მუიანს ქარის ხმაურში მისი ნაბიჯების ხმა ესმის."
"უდაბნოში იგრძნობა დროის დინება. მცხუნვარე მზეში გეზი აღებული გაქვს საღამოსკენ, გამაგრილებელი ქარისაკენ, რომელიც ჩამოგბანს ტანს, ჩამოგრეცხავს ოფლს. მცხუნვარე მზეში ცხოველები და ადამიანები ისევე განუხრევლად მიემართებიან ქარისა და ღამის ამ უდიდესი სარწყულებისკენ, როგორც სიკვდილისკენ. ეს აძლევს აზრს უსაქმურობასაც კი. და ყოველი დღე ზღვისკენ მიმავალი გზებივით მშვენიერი გეჩვენება."
"და აი მონა უჩუმრად ავსებს მაყალს გამხმარი ბალახით, აჩაღებს ცეცხლს, ავსებს ჩაიდანს და ამ ბავშვურ საქმიანობას ახარჯავს კუნთების ძალას, რომელსაც შეუძლია ძირფესვიანად მოთხაროს კედრები. ის ბედს შერიგებულია. იგი შთანთქმულია თამაშით ამზადოს ჩაი, უაროს აქლემს, ჭამოს, მცხუნვარე დღეს იაროს ღამისკენ, ხოლო ვარსკვლავების ყინულოვანი სუნთქვის ქვეშ, იოცნებოს მზის მცხუნვარებაზე. ბედნიერები არიან ჩრდილოეთის ქვეყნები, სადაც წლის დროები ადამიანს ჩასჩურჩულებენ ზაფხულში - თქმულებას თოვლზე, ზამთარში - თქმულებას მზეზე; ნაღველი მეფობს ტროპიკებში, ამ გავარვარებულ საკირეში, სადაც თითქმის არაფერი იცვლება; ბედნიერია საჰარაც, სადაც დღე და ღამე ასე ადვილად ისვრიან ადამიანს ერთი იმედიდან მეორისკენ."
"დოვლათის დაკარგვაზე საშინელი ბარკისთვის მისი პიროვნების მოსალოდნელი დაკარგვა იყო. მაგრამ მაშინ, როცა იმდენი ტყვე ყოველგვარი წინააღმდეგობის გარეშე იძლეოდა უფლებას, ჩაეკლათ მასში საწყალი მენახირე, რომელიც მთელი წელიწადი მხოლოდ ლუკმაპურისთვის შრომობდა, ბარკი მაინც არ ნებდებოდა ბედს!
იგი არ ამბობდა: "მე ვარ მუჰამედ ბენ ლხაუსინი", იგი ამბობდა: "მე მუჰამედს მეძახდნენ", და ოცნებობდა იმ დღეზე, როდესაც ეს დავიწყებული პიროვნება კვლავ აღდგებოდა და ამ თავისი აღორძინებით წაშლიდა მეხსიერებაში იმას, რომ ოდესღაც მონა იყო.
...
მე, მართალია, ვცადე, აეროპორტის მექანიკოსთა - ლობერგის, მარშალისა და აბგრალის დახმარებით მეყიდა ბარკი, მაგრამ არაბები ყოველდღე როდი ხვდებოდნენ მონების მუშტარ ევროპელებს. ამიტომ ისინი მამასისხლად აფასებდნენ ბარკს.
- ოცი ათასი ფრანკი.
- შენ რა, დაგვცინი?
- ნახე, რა ღონიერი მკლავები აქვს!
და ასე გადიოდა თვეები.
...
მე საშუამავლოს დავპირდი მეორე აჩაღსაც, რაგის, თუ მორიგებაში დამეხმარებოდა, და რაგის ცდილობდა დაეყოლიებინა ჯიუტი არაბი...
...
და მეც მომყიდეს ბარკი.
- დღეიდან შენ ჩვენი შვილი ხარ.
კანონის თანახმად ის ჩემი შვილიც იყო.
და ბარკმაც გადაკოცნა ყველა თვისი მამა.
...
- ჰოდა, ასე, ჩემო ბარკ, წადი და იყავი ადამიანი.
...
- მშვიდობით, ბარკ!
- არა.
- როგორ თუ "არა"?
- არა. მე მუჰამედ ბენ ლხაუსინი ვარ."
"ღმერთმანი, ახლა რაღაც მოხდება...
ღმერთმანი, უდაბნო გაცოცხლდა.
ღმერთმანი, ამ სიცარიელემ და მდუმარებამ ერთბაშად უფრო მეტად ამაღელვა, ვიდრე ამაღელვებდა ხალხით სავსე მოედნის გუგუნი...
ჩვენ გადავრჩით: ქვიშაზე კვალია!..
ო! ჩვენ კინაღამ დავკარგეთ ადამიანთა მოდგმის კვალი, ჩვენ მოწყვეტილნი ვიყავით ჩვენს ტომს, ჩვენ აღმოვჩნდით მარტონი ამქვეყნად, დავიწყებულნი რომელიღაც მსოფლიო გადასახლების ჟამს, — და აი, ჩვენ წავაწყდით ქვიშაზე აღბეჭდილ ადამიანის შესანიშნავ კვალს.
— აი აქ, პრევო, ორი ადამიანი გაიყარა...
— აქ კი აქლემმა ჩაიჩოქა...
— აქ...
გადარჩენაზე ფიქრი კი ისევ შორსაა. ლოდინი აღარ შეიძლება; რამდენიმე საათის მერე ვეღარავინ გვიხსნის. როცა იწყება ხველა, მაშინ წყურვილი უკვე ძალზე სწრაფად მოქმედებს. ხოლო ყელი...
მაგრამ მე მჯერა ქარავნის, რომელიც სადღაც უდაბნოში დაეხეტება.
ჩვენ კვლავ განვაგრძეთ გზა და უეცრად მამლის ყივილი გავიგონე.
გიომე მიამბობდა: "სულ ბოლოს მე მამლების ყივილი მესმოდა ანდებში. მესმოდა, აგრეთვე, მატარებლის ხმაური..."
მე მისი სიტყვები გამახსენდა, როგორც კი მამლის ყივილი გავიგონე, და ვიფიქრე: "პირველად თვალებმა მომატყუეს. ესეც ალბათ წყურვილის ბრალია. ყურებმა უფრო მეტს გაუძლეს..."
მაგრამ პრევო მკლავში ხელს მტაცებს:
— გაიგონეთ?
— რა?
— მამალი!
— მაშინ... მაშინ...
მაშინ, რაღა თქმა უნდა, შე სულელო, ეს სიცოცხლეა...
მე მაინც მქონდა კიდევ ერთი უკანასკნელი ჰალუცინაცია: მომეჩვენა, რომ სამი ძაღლი ერთიმეორეს მისდევდა. პრევოც იყურებოდა იქით, თუმცა ვერაფერს ხედავდა. მაგრამ აი, ჩვენ, ორივენი, ბედუინისკენ ვიწვდით ხელებს. ჩვენ, ორივენი, სუნთქვაშეკრულნი გავრბივართ მისკენ. ჩვენ, ორივენი, ბედნიერებისაგან ვიცინით!..
და ბედუინი, რომელიც ბორცვს იქიდან გამოჩნდა, თავის აქლემიანად თანდათანობით გვშორდება. შესაძლოა ეს ადამიანი აქ მარტოა. სასტიკმა დემონმა დაგვანახვა იგი და უკვე მიჰყავს...
ჩვენ კი გაქცევა აღარ შეგვიძლია!
ჩვენკენ პროფილით მობრუნებული მეორე არაბი ჩნდება დიუნზე. ჩვენ ვღრიალებთ, მაგრამ უხმოდ. მაშინ ხელების ქნევას ვიწყებთ და გვეჩვენება, რომ მთელი ცა ჩვენი სიგნალებით ივსება. ბედუინი კი ისევ მარჯვნივ იყურება.
და აი იგი აუჩქარებლად იწყებს შემობრუნებას. როგორც კი ჩვენკენ მოაბრუნებს სახეს, ყველაფერი დასრულდება. როგორც კი ბედუინი ჩვენკენ მოიხედავს, იგი ერთი ხელის მოსმით ხაზს გადაუსვამს წყურვილს, სიკვდილს, მირაჟებს. მან დაიწყო შემობრუნება და უკვე სახე ეცვლება სამყაროს. თავის მხოლოდ ერთი მობრუნებით, მხოლოდ ერთი შემოხედვით იგი ქმნის სიცოცხლეს. და მე ის ღვთისდარად მეჩვენება.
ეს სასწაულია... იგი ჩვენკენ მოემართება ქვიშაზე, როგორც ღვთაება რამ — ზღვაზე.
არაბმა ერთი შემოგვხედა, ხელები მხრებზე დაგვაწყო და ჩვენც დავმორჩილდით. ჩვენ დავწექით... აღარ არის აქ არც განსხვავება რასათა შორის, არც განსხვავება ენათა შორის, არც უთანხმოება... არის მხოლოდ საწყალი მომთაბარე, რომელმაც მხრებზე დაგვალაგა თავისი მთავარანგელოზის ხელები.
ჩვენ ქვიშაში თავწარგულები ვიცდიდით. ახლა კი პირქვე წაწოლილებს თავი ბოჩოლებივით ტაშტში გვაქვს წაყოფილი და ვსვამთ. ბედუინს ეშინია, არაფერი დაგვემართოს, და ყოველ წუთს გვაიძულებს თავი ავიღოთ წყლიდან. მაგრამ, როგორც კი ხელს გვიშვებს, მაშინვე ისევ ვეწაფებით წყალს.
წყალი!
წყალო, შენ არა გაქვს არც გემო, არც ფერი, არც სუნი. შენი აღწერა შეუძლებელია. შენით ტკბებიან ყველანი და არ იციან, რა ხარ შენ! ცოტაა ითქვას, რომ აუცილებელი ხარ სიცოცხლისათვის: შენ თვითონ სიცოცხლე ხარ. შენ გვავსებ ჩვენ სიხარულით, რომელსაც ენა ვერ გამოთქვამს. გვიბრუნებ ძალებს, რომელთაც უკვე გამოვეთხოვეთ. შენი წყალობით ჩვენში კვლავ იწყებენ ჩუხჩუხს ჩვენი გულის დამშრალი წყაროები.
შენ ყველაზე დიდი სიმდიდრე ხარ ამქვეყნად, მაგრამ ყველაზე უკარებაც — შენ უბიწო ხარ დედამიწის წიაღში. შეიძლება მოკვდე წყაროსთან, რომელიც მაგნიუმის მჟავითაა მოწამლული. შეიძლება მოკვდე მლაშე ტბასთან იქვე, ორ ნაბიჯზე. შეიძლება მოკვდე, თუნდაც ორი ლიტრი ნამი გქონდეს მოგროვილი, თუკი იგი ზოგიერთი მარილის ნალექით არის შებილწული.
შენ ვერ იტან ვერავითარ შენარევს, შენ ვერ იტან შებღალვას; შენ მფრთხალი ღვთაება ხარ...
მაგრამ შენთან ერთად ჩვენში უსასრულო ბედნიერება იღვრება.
შენ კი, ჩვენო მხსნელო ლიბიელო ბედუინო, უნდა გითხრა, რომ შენი სახე სრულიად წაიშლება ჩემს მეხსიერებაში. მე ვეღარასოდეს შევძლებ შენი სახის გახსენებას. შენ ადამიანი ხარ და ყველა ადამიანის სახით მეხატები. შენ არასოდეს შემოგიხედავს ჩვენთვის და მაშინვე კი გვიცანი. შენ საყვარელი ძმა ხარ ჩემი. და მე, ჩემ მხრივ, ყოველ ადამიანში გცნობ შენ.
მე გხედავ შენ სულგრძელობისა და სიკეთის შარავანდედით მოსილს; შენ ხარ ძლევამოსილი მბრძანებელი, რომელიც ფლობს ნიჭს წყურვილის დაოკებისას. შენი სახით, ყველა ჩემი მეგობარი, ყველა ჩემი მტერი მიწვდის ხელს და ამქვეყნად აღარც ერთი მტერი აღარა მყავს."
ანტუან დე სენტ-ეკზიუპერი
"ადამიანთა მიწა"
თ. თარხნიშვილისა და ლ. სულხანიშვილის თარგმანი.
No comments:
Post a Comment